ہڑپائی تہذیب وی Bronze Age کانسی دے زمانے دیاں بئیاں وڈیاں تہذیباں (اتہاسک مصر، میسوپوٹیمیا) وانگ دو وڈھے دریاواں دے کنڈیاں اُتے وَسی سی. ایہہ دریا سِندھو تے سَرسّوَتی (گاگرا/ہاکڑا) سن. ایہو کار ایس ۵۰۰۰ ورھے پرانی وسوں نوں سندھو-سرسوتی سبھیتا یا کھالی سندھو گھاٹی سبھیتا وی آکھیا ویندا ہے. سرسوتی اوس ویلے وی گھٹّ پانی آلا دریا سی پر ہولی ہولی ہن اے مکمل سُکھ گیا ہے.
بوہتیاں وستیاں گاگر-ہاکڑا پیلیو چینل دے دوالے بنیاں سی تے باقی سندھو وِچ ڈِگن والے پنجاب دے پنج دریاواں دے آلے دوالے تے کُجھ اج دے پختونخوا (رحمان ڈھیری) شمال مشرقی افغانستان (شرتوغل)، بھارتی گجرات (لوتھل، دھولہ ویرا)، ہریانہ( راکھی گڑھی)، بلوچستان(مہر گڑھ، ستکا دُر)، پنجاب (ہڑپہ، گنویری والا) تے سندھ (موئینجو درو، کوٹڈیجی) دے وسیباں اچ کِھلریاں ہوئیاں سن.
لوک ماترا تے رقبے دونہاں بھاروں ایہہ دنیا دی سب تو وڈی وسوں/تہذیب سی. ہڑپائی تہذیب دے متھے دا تاج ایدھے Planned شہر سی. پورے ۲۰ لکھ مربع کلومیٹر تئیں وکھری ایس تہذیب دے سبھو شہراں دا Architectural Style ایکو جیہا سی. ساریاں شہراں وچ پانی کڈھن دا نظام، سیدھیاں گلیاں تے کاشتکاری لئی نہراں کھالیاں دا نظام اس وسوں دی پچھان سی. ایہہ دنیا دی انوکھی پرانی تہذیب اے جیدے وچ مندر نئیں ملے ہن. اک ہور عجیب گل ایس وسوں دی ہا کہ ایتھے دے لوک بہوں امن پسند سن. کسے وی شہر چوں ہتھیار نئیں لبھے.
ایدھے شہراں دی سماجی بنت نوں ویکھیاں کجھ ماہرین تاں ایوی من دے نیں وی ہڑپائی سماج اوس ویلے کسے طراں دے سوشلسٹ نظام تے نربھر سی. جیدی چھیکڑلی شکل سانوں کوئی ہن توں ۱۰۰ ورھے پہلاں تئیں پنجاب، سندھ دے دیہاتی کیرتی کار سماج وچّ مِل ورتن دی چلت وچ وکھدی سی. پرانے ویلے دے پنجاب وچ رل مل تے سانجھی وائی بیجی دا ویہار ہڑپائی تہذیب دی بچی ہوئی شکل سی. نالے پرانے ویلیاں چ سارے پنڈ دی رلت نال ہک بئے دی کنک وڈھنی، رل کے ہک دوجے نال ہر طراں دے کم کرنے تے ول میلے ٹھیلے ورگے سماجک کٹھاں دی شکل وی سانوں سماج وادی دِسدی ہئی. ایناں سب رواجاں دیاں جڑاں انڈس ویلی دے سماجک ویہار نال جُڑیاں ہوئیاں نیں۔..۔!
وقاص صارم
My Name Is Numan Insari
No comments:
Post a Comment